ملاسما (Melasma)
ملاسما یک اختلال پوستی شایع است که به‌ویژه در زنان رخ می‌دهد و با ایجاد لکه‌های تیره یا هیپرپیگمانتاسیون در پوست صورت شناخته می‌شود. این لکه‌ها معمولاً در نواحی مانند گونه‌ها، پیشانی، بالای لب و چانه ظاهر می‌شوند. ملاسما اغلب به دلیل تغییرات هورمونی و نور خورشید ایجاد می‌شود.
- علل و عوامل بروز بیماری:
بیماری ملاسما تحت تأثیر چندین عامل است که به طور مشترک موجب ایجاد این اختلال در پوست می‌شوند:
- هورمون‌ها: تغییرات هورمونی، به‌ویژه در دوران بارداری، استفاده از قرص‌های ضد بارداری، یا درمان‌های هورمونی می‌تواند عاملی در بروز ملاسما باشد. این بیماری در دوران بارداری (که به آن “ماسک بارداری” گفته می‌شود) بسیار شایع است.
- نور خورشید: تابش مستقیم نور خورشید و قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش (UV) یکی از عوامل اصلی تشدید‌کننده ملاسما است. UV باعث افزایش تولید ملانین (رنگدانه پوست) می‌شود.
- ژنتیک: سابقه خانوادگی ملاسما می‌تواند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهد. افراد با پوست تیره‌تر به طور خاص در معرض خطر بیشتری هستند.
- محصولات مراقبت از پوست: استفاده از محصولات تحریک‌کننده یا بعضی از داروها می‌تواند موجب بروز ملاسما شود.
- استرس: استرس فیزیکی یا روانی نیز ممکن است عاملی برای بروز ملاسما باشد، اگرچه این عامل به‌طور غیرمستقیم تأثیرگذار است.
- عوامل محیطی: آلودگی هوا و تغییرات دمایی می‌توانند به تشدید ملاسما کمک کنند.
- علائم و نشانه‌ها:
علائم و نشانه‌های ملاسما عبارتند از:
- لکه‌های قهوه‌ای یا خاکی رنگ: لکه‌ها معمولاً به صورت تکه‌هایی به رنگ قهوه‌ای یا خاکی روی پوست صورت به‌ویژه روی گونه‌ها، پیشانی، بالای لب، چانه و بینی ظاهر می‌شوند.
- هیپرپیگمانتاسیون ملایم: لکه‌ها ممکن است شکل‌های مختلفی از هیپرپیگمانتاسیون (تیره شدن پوست) را به‌وجود آورند.
- غیرمترکز بودن: لکه‌های ملاسما معمولاً از نظر محل و اندازه متفاوت هستند و به صورت نامنظم در صورت فرد ظاهر می‌شوند.
- بدون درد یا خارش: ملاسما معمولاً بدون علامت‌های دردناک یا خارش است و تنها تغییر رنگ پوست را به همراه دارد.
- تشخیص بیماری:
تشخیص ملاسما عمدتاً به صورت بالینی و از طریق معاینه پوست توسط پزشک انجام می‌شود. پزشک ممکن است از روش‌های زیر برای تشخیص بیماری استفاده کند:
- آزمون Wood (آزمون لامپ وود): این آزمایش برای شناسایی عمق و شدت تغییرات رنگدانه‌ای در پوست انجام می‌شود و ممکن است در کمک به تشخیص دقیق ملاسما موثر باشد.
- بیوپسی پوست: در موارد نادر که تشخیص قطعی نیاز باشد، پزشک ممکن است بیوپسی پوست را برای بررسی آسیب‌های پوست به انجام برساند.
- تاریخچه پزشکی: بررسی تاریخچه خانوادگی و هورمونی برای شناسایی عوامل مستعد‌کننده مهم است.
- درمان‌ها و روش‌های مدیریت:
درمان ملاسما معمولاً شامل ترکیبی از روش‌های درمانی پزشکی و مراقبت از پوست است:
- کرم‌های روشن‌کننده: کرم‌های حاوی هیدروکینون، اسید آزالائیک، و اسید کوجیک معمولاً برای کاهش تولید ملانین و روشن شدن لکه‌ها استفاده می‌شوند.
- درمان‌های لیزری: لیزرهایی مانند لیزر فراکشنال (Fractional Laser) و لیزر پالس‌های بلند (Long-Pulsed Laser) برای کاهش لکه‌های تیره و بازسازی پوست استفاده می‌شوند.
- میکرودرم ابریژن: این روش به حذف لایه‌های سطحی پوست و کاهش تیرگی کمک می‌کند.
- داروهای خوراکی: داروهایی مانند اسید آزلائیک و ترتینوئین در برخی موارد ممکن است توسط پزشک برای درمان ملاسما تجویز شوند.
- کورتیکواستروئیدها: در صورت نیاز، کورتیکواستروئیدهای موضعی نیز می‌توانند برای کاهش التهاب و تغییر رنگ پوست استفاده شوند.
- مراقبت‌های خانگی و نکات بیشتر:
- استفاده از ضدآفتاب: یکی از مهم‌ترین نکات برای افراد مبتلا به ملاسما استفاده روزانه از ضدآفتاب با SPF حداقل 30 است. ضدآفتاب باید هر دو ساعت یک‌بار تجدید شود.
- پرهیز از نور خورشید: جلوگیری از قرار گرفتن در معرض نور خورشید در ساعت‌های اوج تابش (10 صبح تا 4 بعدازظهر) می‌تواند از تشدید ملاسما جلوگیری کند.
- استفاده از محصولات ملایم: استفاده از کرم‌های مرطوب‌کننده و محصولات مراقبتی ملایم برای جلوگیری از خشکی پوست و تحریک آن توصیه می‌شود.
- پرهیز از استفاده از محصولات تحریک‌کننده: استفاده از محصولات حاوی الکل یا مواد شیمیایی قوی که ممکن است پوست را تحریک کنند باید اجتناب شود.
- پوشش پوست: در صورت نیاز، استفاده از کلاه، عینک آفتابی یا پوشش‌های دیگر برای محافظت بیشتر از پوست در برابر نور خورشید توصیه می‌شود.
- آیا بیماری مسری است؟
ملاسما یک بیماری غیر مسری است و از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شود. این بیماری تنها به دلیل عوامل داخلی بدن فرد مانند تغییرات هورمونی و قرار گرفتن در معرض نور خورشید ایجاد می‌شود.
- نکات ویژه برای اسکین کر ها:
- آگاهی از حساسیت‌های پوستی: اسکین کرها باید نسبت به پوست افرادی که دارای ملاسما هستند حساس باشند و از محصولات قوی یا تحریک‌کننده خودداری کنند.
- پیشنهاد استفاده از ضدآفتاب: توصیه به مشتریان برای استفاده از ضدآفتاب مناسب روزانه و تجدید آن به‌طور مرتب.
- مراقبت از پوست در فصول مختلف: در فصل‌های تابستان که تابش آفتاب شدیدتر است، مراقبت‌های پوستی باید تقویت شوند.
- استفاده از محصولات تخصصی: پیشنهاد محصولات روشن‌کننده پوست که به تایید پزشک رسیده‌اند برای درمان لکه‌های ملاسما.
- مراقبت‌های ملایم: توصیه به استفاده از محصولات ملایم و غیر تحریک‌کننده که باعث خشکی یا التهاب بیشتر پوست نشوند.
- نتایج بلندمدت و پیش‌آگهی:
ملاسما به‌طور معمول یک بیماری مزمن است که ممکن است با درمان‌های مناسب کاهش یابد، اما احتمال عود آن وجود دارد. اگر درمان‌های مناسب و پیشگیرانه رعایت شوند، بسیاری از بیماران می‌توانند لکه‌ها را کاهش دهند یا از تشدید آن جلوگیری کنند. پیش‌آگهی کلی بیماری به شدت تغییرات رنگدانه‌ای، رعایت درمان‌ها و مراقبت‌های مناسب بستگی دارد.
- مطالعات و منابع معتبر:
- American Academy of Dermatology (AAD) - Melasma: Diagnosis and Management
- National Institutes of Health (NIH) - Research on Melasma
- PubMed - Clinical studies and treatments for melasma
- Journal of the American Academy of Dermatology - Melasma and treatment options
- Cochrane Reviews - Evidence on therapies for melasma