اگزمای سبورئیک (Seborrheic Dermatitis)
اگزمای سبورئیک یک بیماری التهابی مزمن و شایع پوستی است که بیشتر نواحی دارای غدد سباسه فعال مانند پوست سر، صورت (بویژه اطراف بینی و ابروها)، قفسه سینه و پشت را درگیر می‌کند. این بیماری با قرمزی، پوسته‌ریزی زرد یا سفید رنگ و خارش همراه است. اگزمای سبورئیک یک بیماری غیرمسری است و می‌تواند به‌صورت دوره‌ای عود کند.
- علل و عوامل بروز بیماری:
علت دقیق اگزمای سبورئیک مشخص نیست، اما عوامل متعددی در بروز آن نقش دارند:
۱. رشد بیش از حد مخمر مالاسزیا (Malassezia):
- این قارچ به طور طبیعی روی پوست وجود دارد، اما در شرایط خاصی مانند افزایش تولید سبوم یا اختلالات سیستم ایمنی رشد بیش از حد پیدا می‌کند و باعث التهاب می‌شود.
۲. عوامل ژنتیکی:
- سابقه خانوادگی ممکن است خطر ابتلا به اگزمای سبورئیک را افزایش دهد.
۳. فعالیت بیش از حد غدد سباسه:
- تولید بیش از حد چربی می‌تواند محیطی مناسب برای رشد مالاسزیا فراهم کند.
۴. ضعف سیستم ایمنی:
- افراد مبتلا به بیماری‌های نقص ایمنی مانند HIV، دیابت و بیماری‌های عصبی (مانند پارکینسون) بیشتر در معرض این بیماری هستند.
۵. تغییرات هورمونی:
- تغییرات در سطح هورمون‌ها می‌تواند موجب تشدید بیماری شود، به‌ویژه در دوران بلوغ و بارداری.
۶. عوامل محیطی:
- آب‌وهوای سرد و خشک، استرس، تغذیه نامناسب و مصرف الکل از عوامل محرک اگزمای سبورئیک هستند.
- علائم و نشانه‌ها:
علائم اگزمای سبورئیک بسته به شدت بیماری می‌تواند متفاوت باشد، اما به طور کلی شامل موارد زیر است:
۱. علائم پوستی:
- قرمزی و التهاب پوست.
- پوسته‌ریزی چرب یا خشک به رنگ سفید یا زرد.
- خارش خفیف تا شدید.
- سوزش در مناطق درگیر.
۲. نواحی شایع درگیری:
- پوست سر (شوره سر شدید).
- ابروها و پلک‌ها (بلفاریت سبورئیک).
- اطراف بینی، گوش‌ها و قفسه سینه.
- در نوزادان به عنوان “کلاه گهواره‌ای” (Cradle Cap) شناخته می‌شود.
- تشخیص بیماری:
تشخیص اگزمای سبورئیک معمولاً بر اساس معاینه بالینی پوست انجام می‌شود. پزشک ممکن است برای تشخیص افتراقی سایر بیماری‌ها (مانند پسوریازیس، درماتیت تماسی و درماتیت آتوپیک) آزمایش‌های زیر را توصیه کند:
- درماتوسکوپی: بررسی ساختارهای سطحی پوست.
- کشت قارچی: برای رد عفونت‌های قارچی مشابه.
- بیوپسی پوست: به ندرت و برای موارد مقاوم یا غیرمعمول.
- درمان‌ها و روش‌های مدیریت:
درمان اگزمای سبورئیک به کنترل علائم و کاهش عود بیماری متمرکز است و شامل موارد زیر می‌شود:
۱. درمان‌های موضعی:
- شامپوهای ضدقارچ: مانند کتوکونازول ۲٪، سلنیوم سولفاید، زینک پیریتیون و کلوتریمازول.
- کرم‌های ضدقارچ: مانند کتوکونازول و کلوتریمازول برای مناطق درگیر صورت و بدن.
- کورتیکواستروئیدهای موضعی خفیف: مانند هیدروکورتیزون ۱٪ برای کاهش التهاب و خارش.
- مهارکننده‌های کلسینورین: مانند تاکرولیموس و پیمکرولیموس برای نواحی حساس مانند صورت.
۲. درمان‌های خوراکی:
- در موارد شدید، تجویز داروهای ضدقارچ خوراکی مانند فلوکونازول یا ایتراکونازول.
- مصرف مکمل‌های روی (زینک) و ویتامین B6 برای کاهش شدت علائم.
۳. درمان‌های غیر دارویی:
- فتوتراپی (نور درمانی) برای کاهش التهاب در موارد شدید و مقاوم.
- مراقبت‌های خانگی و نکات بیشتر:
- شستشوی منظم: استفاده از شامپوهای ضدقارچ حداقل ۲-۳ بار در هفته.
- مرطوب‌کننده‌های فاقد چربی: استفاده از کرم‌های سبک برای جلوگیری از خشکی پوست.
- پرهیز از تحریک‌کننده‌ها: مانند محصولات حاوی الکل و عطرهای قوی.
- مدیریت استرس: استرس می‌تواند باعث تشدید علائم شود، بنابراین تکنیک‌های کاهش استرس مانند مدیتیشن و یوگا توصیه می‌شود.
- رژیم غذایی متعادل: مصرف مواد غذایی غنی از اسیدهای چرب امگا ۳ و ویتامین‌های گروه B.
- آیا بیماری مسری است؟
خیر، اگزمای سبورئیک یک بیماری غیرمسری است و از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شود.
- نکات ویژه برای اسکین کرها:
- توصیه به استفاده از محصولات مناسب: محصولات فاقد چربی و غیرکمدوژنیک برای کاهش تحریک پوست.
- مشاوره در مورد روتین مراقبت از پوست: تاکید بر شستشوی ملایم و استفاده از شامپوهای ضدقارچ.
- پرهیز از درمان‌های تهاجمی: از جمله لایه‌برداری‌های شدید که ممکن است التهاب را بدتر کند.
- استفاده از ضدآفتاب: توصیه به استفاده از ضدآفتاب‌های فاقد روغن برای جلوگیری از تشدید بیماری.
- آبرسانی پوست: توصیه به استفاده از محصولات سبک برای جلوگیری از خشکی و التهاب.
- نتایج بلندمدت و پیش‌آگهی:
اگزمای سبورئیک یک بیماری مزمن است که به‌صورت دوره‌ای عود کرده و ممکن است در طول زمان شدت آن تغییر کند. با مدیریت مناسب، افراد می‌توانند علائم خود را کنترل کرده و کیفیت زندگی بهتری داشته باشند. اگرچه درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد، اما با رعایت روتین‌های مراقبتی مناسب، عودها کاهش پیدا می‌کنند.
- مطالعات و منابع معتبر:
- American Academy of Dermatology (AAD) – Seborrheic Dermatitis Guidelines.
- National Eczema Association – Seborrheic Dermatitis Overview.
- Mayo Clinic – Seborrheic Dermatitis Causes and Treatment.
- Journal of the American Academy of Dermatology (JAAD) – Updates on Seborrheic Dermatitis Management.
- PubMed – Seborrheic Dermatitis: Pathophysiology and Treatment Approaches.