آکنه (Acne Vulgaris)
آکنه چیست ؟
آکنه یک بیماری مزمن و التهابی پوست است که به دلیل انسداد و التهاب واحدهای پیلوسباسه (فولیکول‌های مو و غدد سباسه) ایجاد می‌شود. این بیماری معمولاً در دوران بلوغ شایع است اما ممکن است در هر سنی رخ دهد. آکنه به شکل جوش‌های سرسیاه، سرسفید، پاپول، پوسچول، ندول و کیست ظاهر می‌شود و بیشتر در نواحی صورت، پشت و قفسه سینه دیده می‌شود. آکنه می‌تواند باعث عوارضی مانند اسکارهای پوستی و مشکلات روانی مانند کاهش اعتمادبه‌نفس شود.
- علل و عوامل بروز بیماری:
عوامل متعددی در بروز آکنه نقش دارند که شامل موارد زیر است:
۱. افزایش تولید سبوم (چربی پوست):
- تولید بیش از حد چربی توسط غدد سباسه تحت تأثیر عوامل هورمونی، به‌ویژه آندروژن‌ها.
۲. انسداد فولیکول‌های مو:
- تجمع سلول‌های مرده پوست و سبوم در داخل فولیکول‌ها که منجر به تشکیل کومدون‌ها (جوش‌های سرسیاه و سرسفید) می‌شود.
۳. رشد باکتری پروپیونی‌باکتریوم آکنس (Cutibacterium acnes):
- این باکتری به‌طور طبیعی در پوست وجود دارد اما در شرایط افزایش چربی و انسداد فولیکول‌ها رشد بیش از حد داشته و باعث التهاب می‌شود.
۴. واکنش‌های التهابی:
- پاسخ التهابی بدن به حضور باکتری و محصولات آن، که باعث قرمزی و تورم پوست می‌شود.
۵. عوامل موثر دیگر:
- تغییرات هورمونی: مانند بلوغ، قاعدگی، بارداری و سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS).
- ژنتیک: سابقه خانوادگی آکنه می‌تواند احتمال بروز آن را افزایش دهد.
- رژیم غذایی: مصرف غذاهای پر از قندهای تصفیه‌شده و لبنیات می‌تواند آکنه را تشدید کند.
- استرس: استرس باعث افزایش سطح کورتیزول شده که ممکن است تولید چربی را افزایش دهد.
- محصولات مراقبت از پوست نامناسب: استفاده از محصولات کمدوژنیک (مسدودکننده منافذ پوست).
- علائم و نشانه‌ها:
آکنه در درجات و انواع مختلف بروز می‌کند که علائم آن شامل موارد زیر است:
۱. کومدون‌ها (غیر التهابی):
- جوش‌های سرسیاه (Open comedones): فولیکول‌های باز پر از چربی و سلول‌های مرده که در تماس با هوا اکسید شده و سیاه می‌شوند.
- جوش‌های سرسفید (Closed comedones): فولیکول‌های بسته پر از چربی که ظاهری سفید یا همرنگ پوست دارند.
۲. ضایعات التهابی:
- پاپول (Papule): برجستگی‌های قرمز و ملتهب بدون چرک.
- پوسچول (Pustule): ضایعات قرمز همراه با چرک در مرکز آن.
- ندول (Nodule): ضایعات عمیق، دردناک و سفت در زیر پوست.
- کیست (Cyst): ضایعات بزرگ، چرکی و دردناک که می‌توانند باعث ایجاد اسکار شوند.
- تشخیص بیماری:
تشخیص آکنه بر اساس بررسی بالینی پوست توسط پزشک انجام می‌شود. در موارد خاص، آزمایش‌های زیر ممکن است انجام شود:
- تعیین شدت آکنه: دسته‌بندی به خفیف، متوسط و شدید.
- آزمایش‌های هورمونی: در صورتی که شک به اختلالات هورمونی مانند PCOS وجود داشته باشد.
- بیوپسی پوست: به‌ندرت برای تشخیص بیماری‌های دیگر پوستی که آکنه را تقلید می‌کنند.
- درمان‌ها و روش‌های مدیریت:
درمان آکنه به شدت بیماری بستگی دارد و شامل گزینه‌های زیر است:
۱. درمان‌های موضعی:
- رتینوئیدها (Tretinoin, Adapalene): تنظیم چرخش سلولی و جلوگیری از انسداد فولیکول‌ها.
- بنزوئیل پراکسید: اثر ضدباکتری و کاهش التهاب.
- آنتی‌بیوتیک‌های موضعی (Clindamycin, Erythromycin): کاهش بار باکتریایی و التهاب.
- اسید سالیسیلیک: کمک به لایه‌برداری و باز کردن منافذ بسته.
- آزلائیک اسید: کاهش التهاب و روشن‌کنندگی پوست.
۲. درمان‌های خوراکی:
- آنتی‌بیوتیک‌ها (Doxycycline, Minocycline): برای کنترل التهاب در موارد متوسط تا شدید.
- ایزوترتینوئین (Isotretinoin): درمان مؤثر برای آکنه‌های شدید و مقاوم به درمان‌های دیگر.
- داروهای ضد آندروژن (Spironolactone): برای کنترل آکنه هورمونی در زنان.
- قرص‌های ضدبارداری (OCPs): تنظیم هورمون‌ها و کاهش چربی پوست.
۳. روش‌های بالینی:
- لیزر درمانی و نوردرمانی (Photodynamic therapy) برای کاهش التهاب.
- تخلیه کومدون‌ها و کیست‌ها توسط متخصص پوست.
- لایه‌برداری شیمیایی و میکرودرم ابریژن.
- مراقبت‌های خانگی و نکات بیشتر:
- شستشوی ملایم پوست با پاک‌کننده‌های غیرکمدوژنیک دوبار در روز.
- استفاده از ضدآفتاب غیرکمدوژنیک برای جلوگیری از تشدید آکنه.
- پرهیز از لمس و ترکاندن جوش‌ها.
- پیروی از یک رژیم غذایی سالم با محدود کردن مصرف غذاهای قندی و لبنی.
- استفاده از محصولات دارای برچسب “Oil-free” یا “Non-comedogenic”.
- آیا بیماری مسری است؟
خیر، آکنه بیماری مسری نیست و از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شود.
- نکات ویژه برای اسکین کرها:
- استفاده از محصولات سبک و مبتنی بر آب برای آکنه‌های فعال.
- توصیه به انجام لایه‌برداری شیمیایی دوره‌ای برای بهبود اسکار آکنه.
- جلوگیری از استفاده از محصولات چرب و مسدودکننده منافذ.
- آبرسانی مناسب پوست برای جلوگیری از تحریک بیش از حد غدد چربی.
- اجتناب از درمان‌های تهاجمی در هنگام فعال بودن آکنه.
- نتایج بلندمدت و پیش‌آگهی:
با درمان مناسب، اکثر موارد آکنه قابل کنترل هستند. در موارد شدید، احتمال باقی ماندن اسکارهای آتروفیک و تغییر رنگ پوست وجود دارد. رعایت یک برنامه درمانی منظم و پیشگیری از عوامل تشدیدکننده می‌تواند به جلوگیری از بازگشت آکنه کمک کند.
- مطالعات و منابع معتبر:
- American Academy of Dermatology (AAD) – Acne treatment guidelines.
- Journal of the American Medical Association (JAMA Dermatology) – Acne management.
- National Institute for Health and Care Excellence (NICE) – Acne guidelines.
- PubMed – Research articles on acne pathophysiology and treatment.